गायींच्या आहारात मिनरल मिक्सचर: फायदे व महत्त्व
गायींच्या आहारात मिनरल मिक्सचरचा समावेश करणे अत्यंत आवश्यक आहे कारण यामुळे गायींच्या शरीरातील पोषण तत्त्वांची पूर्तता होते आणि दुधउत्पादनात सुधारणा होते. योग्य प्रमाणात मिनरल मिक्सचर न दिल्यास गायींमध्ये आरोग्य समस्या निर्माण होऊ शकतात.
“गायींच्या आहारात मिनरल मिक्सचर”
गायींच्या आहारात मिनरल मिक्सचर यांचा समावेश करणे हे आजच्या काळात अत्यावश्यक बनले आहे. गायीच्या शरीरातील पोषण तत्त्वांची पूर्तता होण्यासाठी आणि दुधउत्पादनात वाढ करण्यासाठी हे मिक्सचर खूप फायदेशीर ठरते. योग्य प्रमाणात खनिजांचा पुरवठा न झाल्यास गायींमध्ये विविध आरोग्य समस्या दिसून येतात.
ग्धव्यवसायामध्ये गायींच्या आरोग्याची आणि दूध उत्पादन क्षमतेची काळजी घेणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. यासाठी केवळ चारा व पाण्याची पूर्तता पुरेशी नसते, तर गायींच्या आहारात योग्य प्रमाणात खनिज मिश्रण (Mineral Mixture) असणे आवश्यक आहे.
खनिज मिश्रणामध्ये कॅल्शियम, फॉस्फरस, मॅग्नेशियम, झिंक, मॅंगनीज, आयोडीन आणि सेलेनियमसारखे आवश्यक खनिज घटक असतात. हे घटक गायींच्या शरीरात हाडांची मजबुती, दुधाचे उत्पादन, प्रजनन क्षमता आणि रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवण्यासाठी मदत करतात.
जर खनिज मिश्रणाची कमतरता असेल, तर गायीमध्ये दूध उत्पादनात घट, गाभण राहण्यात अडथळा, पाय दुखी, त्वचाविकार यांसारख्या समस्या दिसून येतात. त्यामुळे नियमितपणे प्रमाणबद्ध मिनरल मिक्सचरचा वापर करणे अत्यावश्यक आहे.
शेतकऱ्यांनी NDDB, ICAR किंवा स्थानिक पशुवैद्यकीय केंद्राकडून प्रमाणित खनिज मिश्रण वापरणे अधिक फायदेशीर ठरते.
आजकाल बाजारात अनेक प्रकारचे मिनरल मिक्सचर उपलब्ध आहेत – काही दूध उत्पादन वाढवण्यासाठी तर काही प्रजनन क्षमतेसाठी खास असतात. योग्य खनिजांचे प्रमाण न दिल्यास गायींमध्ये “मिल्क फीव्हर”, “रेटेन्ड प्लेसेंटा”, तसेच “मेटाबोलिक डिसऑर्डर” होण्याची शक्यता वाढते.
पशुखाद्यात मिनरल मिक्सचर मिसळताना दररोज 50-100 ग्रॅम प्रमाणे दिल्यास चांगले परिणाम दिसून येतात. काही शेतकरी हे टोप्या, लिक्विड स्वरूपात किंवा ब्लॉक्स स्वरूपातही वापरतात. मात्र पशुवैद्यकीय तज्ज्ञांचा सल्ला घेऊनच हे प्रमाण ठरवणे उत्तम.
शुद्ध व उच्च दर्जाचे खनिज मिश्रण दिल्यास गायींच्या आरोग्यावर सकारात्मक परिणाम होतो, त्यामुळे त्यांची उत्पादकता वाढते आणि शेवटी शेतकऱ्यांचे आर्थिक उत्पन्नही सुधारते.
“गायींच्या आहारात मिनरल मिक्सचर” समावेश का आवश्यक आहे आणि याचा दुधउत्पादनावर काय परिणाम होतो, याची सविस्तर माहिती जाणून घेणे प्रत्येक पशुपालकासाठी अत्यंत आवश्यक आहे. गायींचे शरीर निरोगी राहण्यासाठी आणि त्यांचे दूध उत्पादन नियमित व अधिक व्हावे यासाठी त्यांच्या आहारात आवश्यक खनिजे आणि जीवनसत्त्वांचा समावेश असणे महत्त्वाचे असते. कॅल्शियम, फॉस्फरस, मॅग्नेशियम, सोडियम, झिंक, आणि कॉपर यांसारखी मिनरल्स गायींच्या हाडांची घनता राखण्यास, पेशींचे कार्य सुरळीत ठेवण्यास आणि दुग्धजन्य ग्रंथींचे आरोग्य राखण्यासाठी उपयुक्त ठरतात.
जर “गायींच्या आहारात मिनरल मिक्सचर” या खनिजांचा अभाव राहिला तर त्याचा परिणाम थेट दुधाच्या गुणवत्तेवर आणि प्रमाणावर होतो. दूधामध्ये फॅट आणि SNF (सॉलिड नॉट फॅट) घटक कमी होतात, तसेच गायी थकवा, अपचन, आणि प्रजनन समस्यांना बळी पडतात. मिनरल मिक्सचर नियमित दिल्यास गायींचा रोगप्रतिकारशक्ती वाढते, उष्णस्राव चांगल्या प्रकारे होतो, व वेळेवर गर्भधारणाही शक्य होते.
शिवाय, शेती व्यवसायात आर्थिकदृष्ट्या लाभ मिळवायचा असल्यास दुधाचा दर्जा आणि उत्पादन वाढवणे अत्यावश्यक असते, ज्यासाठी संतुलित आहारासोबत मिनरल मिक्सचरचा समावेश अत्यावश्यक आहे.
