वासरांचे स्रवपान: नवजात वासराच्या आरोग्यासाठी आवश्यक नैसर्गिक संरक्षण

वासरांचे स्रवपान हे नवजात वासराच्या आरोग्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचे असते. जन्मल्यानंतर वासराने लगेच स्रवपान केले, तर त्याच्या शरीराला आवश्यक पोषण आणि रोगप्रतिकारक शक्ती मिळते. त्यामुळे वासराचे सुरुवातीचे जीवन सुरक्षित होते.

वासरांचे स्रवपान वेळेवर दिल्यास शरीरात नैसर्गिक रोगप्रतिकारक शक्ती निर्माण होते.
वासरांचे स्रवपान न झाल्यास जंतुसंसर्गाचा धोका वाढतो.
सर्व पशुपालकांनी नवजात वासरांचे स्रवपान वेळेवर होईल याची खबरदारी घ्यावी.

प्रस्तावना: स्रवपान म्हणजे काय?

वासराच्या जन्मानंतर आईच्या स्तनांतून येणाऱ्या पहिल्या दूधाला स्रवपान म्हणतात.
हे दूध जाडसर, पिवळसर आणि अत्यंत पोषणमूल्ययुक्त असते.
यामध्ये रोगप्रतिकारक शक्ती देणारे घटक अधिक प्रमाणात असतात.

वासरांचे स्रवपान म्हणजे काय आणि ते का आवश्यक आहे?

1. वासरांचे स्रवपान: रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवणारे घटक

नवजात वासराला आपली स्वतःची रोगप्रतिकारक शक्ती नसते.
स्रवपानामध्ये अँटीबॉडीज असतात, जे त्याच्या शरीरात संसर्गाविरोधात लढण्याची क्षमता निर्माण करतात.

2. पचनसंस्थेचा विकास

स्रवपानामुळे पचनसंस्थेतील पचन साखळी योग्य पद्धतीने कार्य करू लागते.
यामुळे पचनाची प्रक्रिया सुरळीत होते आणि इतर दूध पचवणे सोपे जाते.

3. जीवनरक्षक घटक

स्रवपानात लॅक्टोफेरिन, व्हिटॅमिन्स, मिनरल्स, अँटीऑक्सिडंट्स असतात.
हे घटक वासराच्या आरोग्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचे असतात.

स्रवपान देण्याची योग्य वेळ

1. पहिल्या 2 तासांत स्रवपान गरजेचे

जन्मानंतर 2 तासात स्रवपान दिल्यास अँटीबॉडीज शरीरात सहज शोषले जातात.

2. 24 तासांत अधिक प्रभावी

पहिल्या 24 तासांत स्रवपान केल्यास वासराची रोगप्रतिकारक शक्ती दीर्घकाळ टिकते.

स्रवपान न दिल्यास वासराच्या आरोग्यावर होणारे परिणाम

1. थेट स्तनपान

जर आईची तब्येत ठीक असेल तर थेट स्तनपान हाच सर्वोत्तम पर्याय आहे.

2. पशुपालकांनी वासरांचे स्रवपान करताना घ्यावयाची काळजी

जर आई थेट स्तनपान देऊ शकत नसेल, तर स्रवपान काढून बाटलीतून द्यावे.

3. स्रवपान गरम करून देणे

कधी-कधी साठवलेले स्रवपान थोडे गरम करून दिल्यास ते चांगले पचते.

स्रवपानाची गुणवत्ता कशी ओळखावी?

• जाडसर आणि गडद पिवळा रंग असावा.
• दुधात फॅट, प्रोटीन आणि अँटीबॉडीजचे प्रमाण जास्त असावे.
• दुध वासराच्या शरीरात अन्न म्हणून नव्हे, औषध म्हणून काम करते.

स्रवपान न दिल्यास काय होऊ शकते?

• वासराला सहज संसर्ग होतो.
• अतिसार, न्यूमोनिया, फुफ्फुसांचे आजार होतात.
• वाढीवर परिणाम होतो.
• मृत्यूची शक्यता वाढते.

स्रवपान साठवण्याची पद्धत

1. फ्रीजमध्ये साठवणे

स्रवपान 4°C तापमानात 48 तास सुरक्षित राहते.

2. डीप फ्रीजरमध्ये

-20°C वर साठवलेले स्रवपान 6 महिने टिकते.

3. गरम करताना

60°C तापमानापेक्षा जास्त गरम करू नये.
जास्त तापमानाने अँटीबॉडीज नष्ट होऊ शकतात.

स्रवपान देताना खबरदारी

• स्रवपान स्वच्छतेने काढावे.
• बाटली व झाकण सुद्धा स्वच्छ असावे.
• स्रवपान देताना वासराचे तोंड स्वच्छ असावे.
• गरम करताना ढवळून तापमान चेक करावे.

स्रवपानाचे फायदे दीर्घकाळासाठी

• लहानपणी आजार कमी होतात.
• वासराचे वजन जलद वाढते.
• प्रजनन क्षमता सुधारते.
• दूध उत्पादन क्षमता वाढते.
• मृत्यू दर कमी होतो.

व्यावसायिक दृष्टीने स्रवपानाचे महत्त्व

शेतकऱ्यांसाठी प्रत्येक वासराचे आरोग्य म्हणजे गुंतवणूक असते.
स्रवपान व्यवस्थित दिल्यास औषध, उपचार यावरचा खर्च कमी होतो.
सशक्त जनावर व्यवसायात जास्त उत्पन्न देते.

वासरांसाठी पर्यायी स्रवपान

काही वेळेस आईकडे स्रवपान नसते.
अशा वेळी कोलोस्ट्रम पावडर वापरता येते.
किंवा दुसऱ्या जनावराचे स्रवपानही वापरू शकता.

सरकारच्या योजना आणि मदत

राष्ट्रीय पशुधन अभियान आणि गोधन योजना अंतर्गत स्रवपान साठवण्याचे प्रोत्साहन दिले जाते.
राज्य शासन अनेक ठिकाणी जनजागृती शिबिरे घेत आहे.

🔹 वासरांचे स्रवपान म्हणजे काय?

स्रवपान म्हणजे गायने बाळंतपणानंतर प्रथम २ ते ३ दिवस दिलेले दूध. यालाच ‘कोलोस्ट्रम’ म्हणतात. हे दूध सामान्य दूधासारखे नसते. त्यात रोगप्रतिकारक घटक अधिक असतात.

🔹 स्रवपानाचे पोषणमूल्य

स्रवपानामध्ये इम्युनोग्लोब्युलिन, प्रथिने, जीवनसत्त्वे, व खनिजद्रव्ये असतात. हे वासराच्या शरीरात नैसर्गिक लसीकरणासारखे काम करते.

🔹 स्रवपानाची वेळ का महत्त्वाची आहे?

प्रत्येक वासराला जन्मानंतर पहिल्या १-२ तासांत स्रवपान आवश्यक असते. त्यानंतर शरीरात याचे शोषण कमी होते.

🔹 स्रवपान न दिल्यास काय धोके संभवतात?

अनेक वेळा वासराचे मृत्यू हे योग्य वेळेस स्रवपान न झाल्यामुळे होतात. स्रवपान न झाल्यास जंतुसंसर्ग, अतिसार, न्यूमोनिया यांचे प्रमाण वाढते.

निष्कर्ष

वासराच्या आयुष्यातील पहिले दूध म्हणजेच स्रवपान त्याच्या आयुष्याची सुरुवात ठरते.
ते न दिल्यास वासराच्या आरोग्यावर गंभीर परिणाम होतो.
तसेच योग्य वेळी, योग्य प्रमाणात आणि योग्य पद्धतीने स्रवपान दिल्यास वासराचे भविष्य उज्ज्वल होते.

नवजात वासरासाठी पहिले दूध म्हणजेच स्रवपान अत्यावश्यक असते. त्यात नैसर्गिक रोगप्रतिकारक घटक असतात जे वासराच्या सुरुवातीच्या जीवनात आरोग्य टिकवून ठेवतात.

Welcome to nddb.coop | nddb.coop

Home | Food and Agriculture Organization of the United Nations