गायींसाठी घरगुती खाद्य तयार करणे हे शेतकरी बांधवांसाठी एक स्वस्त, सुरक्षित आणि पोषणमूल्ययुक्त पर्याय आहे. बाजारातील तयार खाद्यपेक्षा घरच्या घरी बनवलेले खाद्य अधिक पौष्टिक आणि खर्चिकदृष्ट्या फायदेशीर ठरते. आज आपण जाणून घेणार आहोत की गायींसाठी घरगुती खाद्य कसे तयार करता येते आणि त्याचे कोणते फायदे आहेत.
गायींचे पोषण हे त्यांच्या आरोग्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे. आज बाजारात अनेक रेडीमेड खाद्यप्रकार उपलब्ध असले तरी अनेक शेतकरी आता घरगुती खाद्यावर भर देत आहेत. हे खाद्य केवळ स्वस्तच नाही, तर नैसर्गिक व पौष्टिक देखील असते. येथे आपण काही उपयुक्त घरगुती खाद्य रेसिपीज पाहणार आहोत ज्या गायींच्या दुधाळ क्षमतेत वाढ आणि चांगल्या आरोग्यासाठी उपयुक्त ठरतील.
1. हरभऱ्याचा भूसा आणि गूळ मिश्रण
ही रेसिपी तयार करणे सोपे आहे. 5 किलो हरभऱ्याचा भूसा घ्या, त्यात 500 ग्रॅम गूळ उकळून मिक्स करा. हे मिश्रण गायींना दररोज सकाळी देणे फायदेशीर ठरते. गूळ गायींना ऊर्जा देतो आणि भूसा प्रथिने पुरवतो.
2. सज्जी आणि तांदुळाचा भात
सज्जी (सोरघम) हे उष्णतेत टिकणारे पीक आहे. ताज्या सज्जीच्या भातात 10% तांदुळाचा भात मिसळून गायींना द्यावा. यामुळे गायींच्या पचनशक्तीत वाढ होते आणि पाण्याची कमतरता राहत नाही.
3. बाजरी आणि हरभरा मिश्रण
शरीरातील उष्णतेच्या काळात गायींसाठी बाजरी आणि हरभरा चांगले पर्याय आहेत. बाजरी पचनास मदत करते आणि हरभऱ्यामुळे प्रथिनांचा पुरवठा होतो. 2:1 प्रमाणात याचे मिश्रण करून सकाळी किंवा संध्याकाळी दिल्यास उत्तम.
4. ताज्या गाजराचा आणि पालकाचा भूकटी
गाजर आणि पालकाचे बारीक चिरून त्याची भूकटी तयार करून ती थोड्याशा खनिज मीठात मिसळून दिल्यास गायींच्या त्वचेच्या चमक आणि आरोग्यात सुधारणा दिसून येते.
5. असंतुलित आहार टाळा
फक्त कोरड्या चाऱ्यावर गायी जगत नाहीत. त्यांच्या आहारात हिरवा चारा, कोरडा चारा, खनिजे आणि प्रथिने यांचे योग्य प्रमाण असणे अत्यावश्यक आहे.
6. ऋतूनुसार बदल
हिवाळ्यात उष्णता देणारे पदार्थ जसे की बाजरी, गूळ, कडधान्य देणे आवश्यक आहे. तर उन्हाळ्यात पाण्याची कमतरता भरून काढणारे खाद्य द्यावे – उदा. सज्जी, गाजर, ताजे फळ.
