वासराचा वाढीचा आहार २०२५ – निरोगी वासरांसाठी पोषण योजना

२०२५ मध्ये वासराच्या वाढीसाठी योग्य आहार सुनिश्चित करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. संतुलित आहारामुळे वासराचे रोगप्रतिकारक शक्ती वाढते, वजन योग्य प्रमाणात वाढते आणि भविष्यात दूध उत्पादनासही मदत होते.

तुमचं दूध व्यवसाय छोट्या शेतात चालत असेल किंवा मोठ्या डेअरी फार्मवर, वासराच्या आहाराचे टप्पे व पोषणाची योग्य माहिती असणे फार गरजेचे आहे. खाली २०२५ साठी संशोधनावर आधारित, हंगामी गरजेनुसार व खर्चिक दृष्टिकोनातून योग्य असलेली संपूर्ण मार्गदर्शिका दिली आहे.

🍼 वासराच्या आहाराचे मुख्य टप्पे

१. जन्मानंतर कोलोस्ट्रम दूध (पहिल्या ३ दिवसांत)

वासराचा पहिला आणि सर्वात महत्त्वाचा आहार म्हणजे कोलोस्ट्रम दूध. वासराला जन्मानंतर पहिल्या २ तासांत किमान ४ लिटर कोलोस्ट्रम दिले पाहिजे. यामध्ये रोगप्रतिकारक घटक असतात जे वासराला आजारांपासून वाचवतात.

• कोलोस्ट्रमची गुणवत्ता Brix स्केलवर २२% पेक्षा अधिक असावी.
• १२ तासांत वासराच्या वजनाच्या १०% प्रमाणात कोलोस्ट्रम द्या.
• वासराला दूध चोखता न आल्यास बोतल किंवा फीडरचा वापर करा.
• टीप: कोलोस्ट्रम फ्रीजमध्ये साठवून ठेवा.

२. संक्रमण दूध व संपूर्ण दूध (३ दिवस – ३ आठवडे)

कोलोस्ट्रम नंतर संक्रमण दूध किंवा संपूर्ण दूध द्यावे. वासराला दररोज त्याच्या वजनाच्या ८-१०% दूध द्यावे, २–३ वेळा विभागून.

• दूध ३७–३९°C तापमानासह द्यावे.
• दूध रिप्लेसर वापरत असल्यास त्यात किमान २२% प्रथिने व १५–२०% चरबी असावी.
• जास्त दूध देणे टाळा, अन्यथा अपचन किंवा अतिसार होऊ शकतो.

उदाहरण आहार वेळापत्रक:

• आठवडा १–२: २ लिटर, दिवसातून ३ वेळा
• आठवडा ३: दूध कमी करून सॉलिड फीड वाढवा

३. स्टार्टर फीड (२–६ आठवडे)

रुमेनचा विकास लवकर होण्यासाठी स्टार्टर फीड लवकर द्यायला सुरुवात करावी.

• चविष्ट वासराच्या फीडची निवड करा.
• प्रथिने ≥ १८%
• पचण्यायोग्य फायबर व ऊर्जा समृद्ध फीड असावी.

स्वच्छ पाणी २४ तास उपलब्ध असावे, जे फीड घेण्यास प्रेरित करते.

४. चारा व कडबा (६–१२ आठवडे)

जेव्हा वासराचे स्टार्टर फीडचे प्रमाण दररोज किमान १ किलो होते, तेव्हा उत्तम प्रतीचा हिरवा चारा किंवा कोरडा कडबा सुरू करावा.

• लूसर्न, बरसीम, किंवा सॉफ्ट नेपियर हळूहळू द्या.
• खूप कठीण किंवा फायबरी चारा टाळावा.

५. खनिजे व पूरक आहार

रोगप्रतिकारशक्ती व वाढीच्या दृष्टीने खालील गोष्टी उपयुक्त आहेत:

• खनिज मिश्रण: दररोज २५–५० ग्रॅम
• विटामिन A, D3, E, B-कॉम्प्लेक्स (काफ टॉनिकमधून उपलब्ध)
• प्रोबायोटिक्स व यीस्ट: पचन सुधारण्यासाठी

शिफारसीत वेबसाइट:
NDDB Calf Ration मार्गदर्शक

२०२५ साठी हंगामी आहार मार्गदर्शक

उन्हाळा (एप्रिल–जून):

• थंड पाणी व सावलीची व्यवस्था करा.
• इलेक्ट्रोलाइट्स द्या.
• दूध रिप्लेसरमधील चरबी कमी करा.

पावसाळा (जुलै–सप्टेंबर):

• स्वच्छता राखा, अतिसार होण्याची शक्यता वाढते.
• खराब व ओलसर चारा टाळा.
• पावसाळ्यानंतर वंधन आवश्यक आहे.

हिवाळा (नोव्हेंबर–फेब्रुवारी):

• आहारात ऊर्जा वाढवा (गुळ, धान्य).
• वासरांना उबदार कपडे द्या.
• गरम पाणी द्या.

❌ सामान्य चुका व उपाय

लहान शेतकऱ्यांसाठी स्वस्त उपाय

• स्थानिक उपलब्ध धान्ये व चारा वापरा.
• शासकीय पशुखाद्य योजना सहभागी व्हा.
• सामूहिक पशुवैद्यकीय सेवा वापरा.
• प्रत्येक वासरासाठी आहार नोंद वही ठेवा.

२०२५ मध्ये वासराच्या आहाराचे महत्त्व

• उत्तम दूध उत्पादन व प्रजनन क्षमता
• पशुवैद्यकीय खर्चात बचत
• आजारप्रतिकारशक्ती वाढ
• बीफ वासरांच्या बाजार भावात वाढ