खुरफोड रोग (Foot and Mouth Disease – FMD) हा एक अत्यंत संसर्गजन्य विषाणूजन्य आजार आहे, जो गाय, शेळी, म्हैस यांसारख्या फटके पाय असलेल्या प्राण्यांमध्ये आढळतो. या आजारामुळे तोंड, खुरं आणि थनांवर फोड किंवा जखमा होतात, ज्यामुळे दूध उत्पादन कमी होते आणि प्राण्याला हालचाल करताना त्रास होतो.
🔍 लक्षणे – लक्ष द्या!
गायींमध्ये खुरफोड रोगाची लक्षणे खालीलप्रमाणे असतात:
- अचानक ताप येणे
- तोंड, जिभेवर, ओठांवर, थनांवर आणि खुरांवर फोड किंवा जखमा
- लाळ गळणे आणि फोमसारखी लाळ दिसणे
- चारा खाण्याची इच्छा कमी होणे
- दूध उत्पादनात घट
- चालण्यात अडचण किंवा उभे राहण्यात त्रास
- वासरांमध्ये काही वेळा अचानक मृत्यू होणे
📌 रोग पसरण्याची कारणे
खुरफोड रोग प्रामुख्याने पुढील कारणांमुळे पसरतो:
- संक्रमित प्राण्यांशी थेट संपर्क
- दूषित पाणी, खाद्य किंवा उपकरणे
- विशिष्ट हवामानात हवेमार्गे विषाणूचा प्रसार
- माणसांच्या कपड्यांद्वारे किंवा शूज व साधनांद्वारे प्रसार
🛡️ प्रतिबंधक उपाय
तुमच्या पशुधनाला खुरफोड रोगापासून वाचवण्यासाठी खालील उपाय करा:
- नियमित लसीकरण: वैद्यकीय सल्ल्यानुसार सर्व जनावरांना वेळेवर लस द्या
- नवीन जनावरांची वेगळी निगा: नव्याने आलेल्या जनावरांना काही काळ वेगळे ठेवा
- स्वच्छता राखा: गोठा, खाद्यपात्रे व पाणीपात्रांची नियमित स्वच्छता करा
- शेतात येणाऱ्यांवर नियंत्रण: अनावश्यक व्यक्तींना शेतात येऊ देऊ नका
- खुरांची निगा: जनावरांच्या खुरांची स्वच्छता आणि तपासणी नियमितपणे करा
🩺 उपचार आणि काळजी
खुरफोड रोगावर थेट इलाज नाही, परंतु सहायक उपचार दिल्यास जनावरांना बरे वाटते:
- संसर्गग्रस्त भागावर अँटीसेप्टिक औषधांचा वापर
- ताप आणि वेदना कमी करणारी औषधे
- पर्याप्त पाणी आणि पोषणद्रव्ये देणे
- पशुवैद्यकीय सल्ल्याने योग्य औषधोपचार
गाय खुरफोड रोगामुळे केवळ पशुधनच नाही तर दुधाचे उत्पादनही प्रभावित होते. त्यामुळे या आजाराची लक्षणे ओळखून लवकर उपचार सुरू करणे आणि प्रतिबंधात्मक उपाय योजणे अत्यंत आवश्यक आहे.
अधिक माहितीसाठी NDDB च्या माहितीनुसार खुरफोड रोग वाचा किंवा तुमच्या जवळच्या पशुवैद्यकांशी संपर्क साधा.
